Chiến tranh hay hòa bình? Đối với thị trường dầu mỏ, kết quả ở Ukraine không đáng kể

Tổng thống Ukraine và Mỹ trong một cuộc gặp ở Washington. (Ảnh: AP)

Từ khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine tháng 2/2022, phương Tây đã áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt vào ngành dầu khí khổng lồ của Moscow, khiến nguồn thu của Điện Kremlin suy giảm mạnh, và buộc thị trường năng lượng toàn cầu phải tái định hình.

Tỷ lệ khí đốt Nga trong tổng nhập khẩu của châu Âu hiện chỉ còn 18%, giảm sâu so với mức 45% năm 2021. Dầu Nga từ khoảng 30% đã tụt xuống chỉ còn 3% trong cơ cấu nhập khẩu. Liên minh châu Âu vẫn giữ nguyên mục tiêu chấm dứt hoàn toàn nhập khẩu dầu khí Nga vào năm 2027.

Trái lại, những khách hàng khác lại tận dụng cơ hội. Ấn Độ đã nâng tỷ trọng dầu Nga trong nhập khẩu từ 16% năm 2021 lên 38% hiện nay. Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ cũng mở rộng đáng kể lượng dầu mua từ Nga.

Cuộc chiến ở Ukraine khiến hơn 1 triệu người thương vong, vì thế bất kỳ nỗ lực hòa giải nào cũng nhận được sự quan tâm. Tuy nhiên, với thị trường năng lượng, chỉ một lệnh ngừng bắn toàn diện đi kèm với việc Mỹ và châu Âu dỡ bỏ trừng phạt mới đủ sức tạo ra thay đổi thực sự.

Kịch bản này hiện bị coi là xa vời. Thực tế cho thấy thị trường dầu khí gần như không bị ảnh hưởng bởi cuộc gặp không đi đến kết quả giữa ông Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin tuần trước, cũng như hội nghị sau đó giữa ông Trump, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các lãnh đạo châu Âu.

Khả năng đạt hòa bình toàn diện ở Ukraine vẫn rất thấp. Ông Trump có xu hướng theo đuổi một thỏa thuận lớn thay vì một lệnh ngừng bắn tạm thời, điều này khiến khoảng cách giữa Mỹ, Ukraine và châu Âu càng xa hơn. Đề xuất Mỹ đưa ra cam kết an ninh cho Ukraine sau xung đột chắc chắn sẽ bị Nga phản đối, và vì vậy quan hệ Nga - phương Tây khó thể “bình thường hóa” trong tương lai gần.

Ngay cả trong trường hợp ông Trump buộc Kiev chấp nhận một lệnh ngừng bắn tạm thời, hoặc từng phần, châu Âu cũng khó quay lại nhập khẩu dầu khí Nga khi ông Putin vẫn tại vị. Trước năm 2022, châu Âu từng tiêu thụ gần một nửa trong số 4,7 triệu thùng dầu Nga xuất khẩu mỗi ngày, và tới 75% lượng khí đốt Nga, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA).

Chính quyền Trump có thể tính tới việc đơn phương nới lỏng một số biện pháp trừng phạt, nhưng phương án này gần như chắc chắn sẽ gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ Quốc hội, kể cả từ nội bộ Đảng Cộng hòa, trừ khi đạt được một thỏa thuận hòa bình toàn diện.

Ngay cả khi ông Trump không đạt được thỏa thuận nào ở Ukraine, thị trường năng lượng toàn cầu cũng ít có khả năng biến động mạnh.

Trừng phạt: Lời đe dọa nhiều hơn hành động

Mỹ có thể gia tăng sức ép bằng cách siết trừng phạt lên các nước mua dầu khí của Nga - điều ông Trump từng nhiều lần nhắc đến. Tuy vậy, hôm thứ Sáu, ông lại tuyên bố sẽ hoãn áp “trừng phạt thứ cấp” với Trung Quốc, vì cho rằng các cuộc đàm phán với ông Putin đã có “tiến triển”.

Ấn Độ thì đã nếm trải sức ép: Đầu tháng này, Washington thông báo áp thêm thuế 25% lên hàng hóa Ấn Độ, lấy lý do nước này vẫn nhập khẩu dầu Nga. Khi mức thuế mới có hiệu lực từ 27/8, tổng thuế nhập khẩu Mỹ áp lên hàng Ấn Độ sẽ tăng gấp đôi, lên 50%.

Ấn Độ đã trở thành nước nhập khẩu dầu thô lớn nhất của Nga trong những năm gần đây. Ảnh kpler

Dù vậy, ảnh hưởng đối với nguồn cung toàn cầu không đáng kể: Ấn Độ giảm nhập thì Trung Quốc lại tăng, bù đắp gần như toàn bộ. Về bản chất, Trung Quốc mới là nhân tố then chốt, và nước này gần như chắc chắn sẽ không cắt giảm nhập khẩu dầu Nga, vì coi quan hệ với Moscow là chiến lược lâu dài.

Trong nhiều năm, doanh nghiệp dầu khí và thương nhân Trung - Nga đã dựng nên mạng lưới tàu chở dầu, bảo hiểm riêng để né lệnh trừng phạt của phương Tây áp lên Venezuela, Iran và Nga.

Mặt khác, Mỹ vốn đã áp trung bình 55% thuế nhập khẩu với hàng Trung Quốc (số liệu Viện Peterson). Nếu tăng thêm, chi phí hàng hóa tại Mỹ sẽ đội giá, gây áp lực lên người tiêu dùng. Đồng thời, Bắc Kinh có thể trả đũa bằng cách hạn chế xuất khẩu đất hiếm, hay khoáng sản chiến lược - điều ông Trump muốn tránh, và Trung Quốc chắc chắn hiểu rõ.

Nói ngắn gọn: Ông Trump không sẵn sàng chịu rủi ro, và ngay cả khi có siết thêm trừng phạt, khả năng Trung Quốc giảm nhập dầu Nga vẫn rất thấp.

Thị trường dầu khí có “đệm”

Điều quan trọng là thị trường dầu mỏ toàn cầu hiện đang ở trạng thái dư cung, nên bất kỳ gián đoạn nào từ Nga cũng có thể được bù đắp.

IEA dự báo: Nguồn cung dầu sẽ vượt nhu cầu 1,76 triệu thùng/ngày vào 2025 và 3 triệu thùng/ngày vào 2026, nhờ sản lượng tăng từ OPEC+ và khu vực châu Mỹ.

Với khí đốt, thị trường LNG toàn cầu đang mở rộng nhanh chóng. Hàng loạt dự án mới ở Mỹ, Qatar, Canada sẽ đẩy công suất LNG từ 500 triệu tấn/năm (2024) lên 800 triệu tấn/năm vào 2030.

Chính sách đối ngoại của ông Trump vẫn còn nhiều bất ngờ, nhưng có một điều rõ ràng: Ông không thể - như từng tuyên bố - “chấm dứt xung đột ở Ukraine chỉ trong 1 ngày”. Và với những gì ông có thể làm, ảnh hưởng đến thị trường dầu khí thế giới là rất hạn chế.

Hai nhà máy lọc dầu lớn của Nga dừng hoạt động sau vụ tấn công của Ukraine

Nga tạm dừng nguồn cung dầu qua đường ống Druzhba

UAV của Ukraine lại tấn công một nhà máy lọc dầu ở Nga

Nh.Thạch

AFP