Chiến tranh Israel-Iran làm nổi bật sự suy giảm ảnh hưởng của Trung Đông đối với giá dầu

08:39 | 26/06/2025

Trước đây, giới phân tích vẫn tin rằng mỗi khi Trung Đông có xung đột thì giá dầu sẽ tăng vọt. Nhưng tình hình hiện tại lại cho thấy điều ngược lại.

Chiến tranh Israel-Iran làm nổi bật sự suy giảm ảnh hưởng của Trung Đông đối với giá dầu

Cây bút kỳ cựu của Bloomberg Opinion – Javier Blas. Ảnh Bloomberg

Trong tập podcast Big Take mới nhất, cây bút kỳ cựu của Bloomberg Opinion – Javier Blas – cùng người dẫn chương trình Sarah Holder đã bàn về việc Mỹ giờ đây là nhà khai thác dầu lớn nhất thế giới, và vai trò mới này đang ảnh hưởng ra sao tới diễn biến thị trường dầu trong bối cảnh căng thẳng liên quan đến Iran.

Phản ứng bất ngờ của giá dầu trước căng thẳng quân sự

Sarah Holder: Hôm thứ Hai, Iran đã bắn tên lửa vào một căn cứ quân sự của Mỹ ở Qatar nhằm đáp trả vụ Mỹ không kích cơ sở hạt nhân của họ cuối tuần trước.

Qatar cho biết đã đánh chặn được cuộc tấn công, không có thiệt hại nào đáng kể. Điều đáng chú ý là giá dầu lại giảm sau sự kiện này.

Javier Blas: Điều đáng nói nhất ở đây không phải là giá dầu đã phản ứng thế nào, mà là điều mà giá dầu không làm. Nó không tăng.

Kinh nghiệm từ những lần xung đột trước

Blas – người có hơn 25 năm theo dõi thị trường dầu mỏ – cho biết: Trước đây, mỗi khi căng thẳng bùng phát ở Trung Đông, giá dầu thường tăng mạnh. Nhưng lần này thì khác.

Blas: Nếu bạn hỏi đâu là kịch bản tồi tệ nhất cho thị trường dầu? Câu trả lời chắc chắn là xung đột giữa Israel, Iran và có cả Mỹ can dự. Và giá dầu sẽ lên tới bao nhiêu? Có người dự đoán 100, 150, thậm chí 200 hay 250 USD/thùng. Nhưng điều đó đã không xảy ra.

Holder: Thực tế, giá dầu Brent khi thị trường mở cửa vẫn giữ ở mức khoảng 80 USD/thùng. Thậm chí sau khi Iran tấn công căn cứ Mỹ vào chiều thứ Hai, giá còn giảm, có lúc xuống dưới 70 USD/thùng.

Blas: Giá dầu hiện nay còn thấp hơn hồi đầu năm, và thậm chí thấp hơn cả thời điểm Hamas tấn công Israel hồi năm 2023. Nó gần tương đương với mức giá cách đây khoảng 20 năm.

Vì sao giá dầu không tăng?

Holder: Một phần nguyên nhân là vì thị trường cho rằng đòn đáp trả của Iran lần này có tính “kiềm chế”, không nhằm mục tiêu leo thang căng thẳng – điều mà nhiều chuyên gia phân tích cũng đồng tình. Lý do sâu xa hơn là thị trường dầu mỏ hiện nay không còn nhạy cảm với những rủi ro kiểu này như trước nữa. Bởi giờ đây, có một nhân tố mới đang định hình lại thị trường: Đó là vai trò của Mỹ.

Blas nhấn mạnh: Trước đây, Trung Đông được xem là “trái tim” của nguồn cung dầu toàn cầu, nhất là qua eo biển Hormuz. Chính vì vậy, mỗi khi khu vực này có biến, thị trường thường lo ngại nguồn cung bị gián đoạn – và giá dầu lập tức tăng.

Nhưng nay mọi chuyện đã khác. Thị trường dầu đã dần “quen” với các cuộc khủng hoảng. Nhiều lần tưởng sẽ thiếu dầu, nhưng thực tế vẫn đủ – nên phản ứng cũng không còn dữ dội như trước.

Blas tiếp tục: Lý do thứ hai là vì đây là lần đầu tiên chúng ta chứng kiến một cuộc xung đột ở Trung Đông diễn ra trong cái mà tôi gọi là “kỷ nguyên hậu cách mạng dầu đá phiến của Mỹ”.

Khoảng 20 năm trước, Mỹ chỉ khai thác khoảng 7,5 triệu thùng dầu mỗi ngày. Còn bây giờ, con số đó đã gần 21 triệu thùng/ngày. Mỹ cũng không còn phụ thuộc nhiều vào nguồn dầu đi qua eo biển Hormuz như trước. Vì vậy, về mặt tâm lý, khi Mỹ không còn quá phụ thuộc vào tuyến vận chuyển dầu này nữa, các nhà đầu tư trên thị trường dầu cũng bớt lo ngại về rủi ro gián đoạn nguồn cung.

Holder: Đúng là “cuộc cách mạng dầu đá phiến” của Mỹ đã làm thay đổi cuộc chơi. Hiện Mỹ chiếm hơn 1/5 sản lượng dầu toàn cầu – nhiều hơn cả Nga và Ả Rập Xê Út. Vậy trong 20 năm qua đã có những thay đổi gì?

Blas: Cuộc cách mạng dầu đá phiến bắt đầu khoảng hai thập kỷ trước, khi các kỹ sư và doanh nhân dầu khí ở Mỹ tìm cách khai thác một loại đá gọi là đá phiến sét. Họ phát hiện ra có thể khoan theo chiều dọc, sau đó bẻ ngang để tiếp cận các lớp đá phiến nằm sâu trong lòng đất.

Tuy nhiên, dầu trong đá phiến không tự chảy ra ngoài như ở các mỏ truyền thống. Để lấy được dầu, người ta phải phá vỡ lớp đá, và từ đó kỹ thuật khoan thủy lực ra đời. Họ bơm một hỗn hợp gồm nước, cát và hóa chất xuống lòng đất với áp suất cực mạnh để tạo các vết nứt trong đá, giúp dầu thoát ra ngoài. Công nghệ này đã tạo ra nguồn cung dầu khổng lồ tại Mỹ, đặc biệt là ở Texas và New Mexico.

Holder: Một hệ quả rõ rệt là Mỹ hiện phụ thuộc ít hơn vào dầu từ Trung Đông. Vậy Trung Đông phản ứng thế nào trước sự trỗi dậy của dầu đá phiến?

Blas: Họ từng nhiều lần cố dập tắt cuộc cách mạng này. Cụ thể là bằng cách hạ giá dầu xuống thật thấp. OPEC, dẫn đầu bởi Ả Rập Xê Út, từng làm vậy vào giai đoạn 2014–2016 với mục tiêu khiến dầu đá phiến không còn lợi nhuận.

Nhưng giờ đây, người Ả Rập đã nhận ra là dầu đá phiến vẫn tiếp tục phát triển. Vì vậy, họ đang tăng sản lượng để giành lại thị phần từ tay Mỹ. Điều đáng nói là cuộc khủng hoảng lần này xảy ra đúng lúc dầu đá phiến đang bùng nổ, còn Ả Rập Xê Út cũng đang đẩy mạnh khai thác để cạnh tranh.

Holder: Những điều đó đã ảnh hưởng thế nào đến chiến lược và địa chính trị trong cuộc xung đột lần này? Tại sao đây lại là một bước ngoặt lớn với các đời Tổng thống Mỹ? Và việc Mỹ không còn phụ thuộc vào dầu Iran có ảnh hưởng đến quyết định tấn công Iran của ông Trump cuối tuần trước?

Blas: Mỗi lần Mỹ đối mặt với khủng hoảng ở Trung Đông, Nhà Trắng đều biết rằng hậu quả sẽ là giá dầu tăng – kéo theo giá xăng tăng trong nước. Tôi từng nói chuyện với các cố vấn năng lượng cấp cao thời Tổng thống George W. Bush và Barack Obama. Họ đều nói rằng bất kỳ hành động can thiệp nào cũng sẽ phải đánh đổi. Và cái giá đó có thể là một cuộc suy thoái: Lạm phát tăng, lãi suất tăng – như một “phanh hãm” đối với nền kinh tế.

Nhưng lần này có thể là lần đầu tiên một Tổng thống Mỹ – cụ thể là ông Trump – không còn phải lo quá nhiều nữa. Dĩ nhiên, ông ấy không thích giá dầu lên đến 75 USD/thùng, nhưng ít ra ông có thể hành động mà không sợ kéo nền kinh tế Mỹ vào suy thoái.

Holder: Thú vị là sáng thứ Ba, ông Donald Trump đã đăng trên Truth Social: “Khoan, cứ khoan đi” – kêu gọi Bộ Năng lượng đẩy mạnh khai thác để giữ giá dầu thấp. Anh nghĩ gì về chuyện đó? Ý ông ấy là gì?

Blas: Tổng thống Trump dường như đang muốn hai thứ cùng lúc – nhưng rất khó để đạt được cả hai. Một là ông muốn giá dầu duy trì ở mức khoảng 50 USD/thùng để người tiêu dùng Mỹ được hưởng giá xăng rẻ. Hai là ông cũng muốn ngành khai thác dầu trong nước – đặc biệt là dầu đá phiến ở Texas và New Mexico – tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Nhưng thực tế, hai mục tiêu này mâu thuẫn với nhau.

Muốn ngành khai thác có lãi và duy trì hoạt động khoan, giá dầu cần ở mức khoảng 70–75 USD/thùng. Đây là mức giá đủ cao để các công ty năng lượng không phải cắt giảm sản lượng, nhưng cũng chưa quá cao đến mức gây áp lực lớn lên nền kinh tế, hay làm giá xăng tăng vọt khiến người dân Mỹ bức xúc – nhất là vào mùa hè, khi nhu cầu đi lại tăng mạnh.

Holder: Vậy theo anh, ông Trump có nên hài lòng với mức giá dầu 75 USD/thùng không?

Blas: Tôi sẽ nói thế này: Nếu là các đời Tổng thống trước, khi xảy ra khủng hoảng ở Trung Đông mà giá dầu chỉ ở mức 75 USD/thùng, họ hẳn đã thấy nhẹ nhõm. Trước đây, mỗi lần có xung đột, giá dầu thường nhảy vọt lên 100 USD/thùng – điều đó gây áp lực rất lớn lên nền kinh tế. Còn bây giờ, mức 75 USD là chấp nhận được. Có thể xem đó là một thắng lợi, và tiếp tục tiến lên.

Một điều đáng chú ý là giá xăng ở Mỹ hiện nay – tính đến hôm thứ Ba, sau tất cả những gì xảy ra ở Trung Đông – vẫn thấp hơn so với dịp nghỉ lễ Phục Sinh vừa rồi, thời điểm người dân đi lại nhiều nhất. Giá xăng khoảng 3 đến 3,2, hay 3,3 USD/gallon vẫn là mức hợp lý nếu so với những năm gần đây. Nhớ lại lúc Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, giá xăng ở Mỹ từng lên tới 5 USD/gallon. Tôi không nghĩ kịch bản đó sẽ lặp lại lần này, và dự báo giá sẽ giữ ổn định ở mức hiện tại trong vài tuần tới.

Holder: Câu hỏi là: Iran còn con bài nào trong tay với thị trường dầu toàn cầu – và vì sao eo biển Hormuz chưa chắc đã là mối lo lớn nhất.

Holder: Cho đến giờ, cuộc chiến giữa Israel và Iran vẫn chưa làm giá dầu thế giới tăng vọt – kể cả sau khi Mỹ không kích một số cơ sở hạt nhân của Iran cuối tuần qua. Tuy nhiên, khi xung đột leo thang, lo ngại Iran sẽ đáp trả bằng cách phong tỏa eo biển Hormuz cũng tăng theo. Vì vậy tôi đã hỏi Javier Blas về tuyến hàng hải quan trọng này, nơi vận chuyển một phần rất lớn dầu thô toàn cầu.

Blas: Eo biển Hormuz đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong thị trường dầu mỏ. Khoảng 20% sản lượng dầu toàn cầu phải đi qua tuyến đường này để đến các nhà máy lọc dầu trên khắp thế giới. Dầu của Iran, Iraq, Ả Rập Xê Út, UAE và toàn bộ dầu từ Kuwait – tất cả đều phải đi qua eo Hormuz. Nếu tuyến đường này bị chặn hoàn toàn, chắc chắn giá dầu sẽ tăng mạnh vì nguồn cung bị gián đoạn nghiêm trọng. Nói cách khác, 1/5 nguồn cung dầu thế giới đi qua đây, và toàn là các tàu chở dầu cỡ lớn – không thể xem nhẹ.

Holder: Iran có thể tự phong tỏa eo biển Hormuz không? Hay cần có sự phối hợp với các nước khác như UAE?

Blas: Không, Iran hoàn toàn có thể hành động một mình. Nếu họ muốn chặn eo biển trong thời gian ngắn, họ đủ khả năng làm điều đó. Nhưng sẽ phải dùng đến biện pháp mạnh – như bắn tên lửa vào tàu chở dầu, khiến các tàu khác sợ và tránh xa khu vực. Họ cũng có thể rải thủy lôi dưới biển. Có nhiều cách để tạo ra gián đoạn. Tuy nhiên, nếu chuyện đó xảy ra, các nước khác trong khu vực – đặc biệt là Mỹ và có thể cả Trung Quốc – sẽ lập tức phản ứng, tìm cách mở lại tuyến hàng hải này.

Holder: Hôm Chủ nhật vừa rồi, truyền hình nhà nước Iran đưa tin Quốc hội nước này đã thông qua một nghị quyết cho phép đóng cửa eo biển. Dĩ nhiên điều đó chưa có nghĩa là sẽ làm ngay – vẫn cần quyết định từ cấp cao hơn. Nhưng nếu chuyện đó xảy ra, dù chỉ trong vài ngày, sẽ ảnh hưởng thế nào đến thương mại toàn cầu?

Blas: Chỉ cần mất 20% nguồn cung dầu toàn cầu trong một ngày thôi, giá dầu cũng sẽ nhảy vọt. Nếu phong tỏa kéo dài vài ngày, chắc chắn các nước phụ thuộc nhiều vào dầu từ Trung Đông – như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan – sẽ đổ xô đi tìm nguồn dầu thay thế, bất kể giá cả hay nguồn gốc. Điều đó sẽ đẩy giá dầu thế giới lên rất cao. Liệu giá có dừng ở mức 100 USD không? Tôi nghĩ là không – chắc chắn sẽ vượt xa mốc đó.

Holder: Lúc đó, giá dầu ba chữ số sẽ quay lại?

Blas: Đúng vậy, chắc chắn là giá ba chữ số. Nhưng khả năng xảy ra chuyện đó thì sao? Theo tôi là rất thấp.

Holder: Trong lúc chiến sự đang leo thang như hiện nay, Iran có lý do gì để đóng eo biển Hormuz? Và điều gì khiến họ phải cân nhắc không làm vậy?

Blas: Lý do lớn nhất khiến Iran muốn đóng eo biển Hormuz là để biến dầu mỏ thành một loại vũ khí – dùng dầu làm công cụ trong cuộc xung đột. Họ có thể muốn gây sức ép để Mỹ buộc phải can thiệp, yêu cầu Israel dừng các cuộc không kích, hoặc khiến Mỹ phải suy nghĩ kỹ hơn trước khi định tấn công Iran. Nói cách khác, đây là một cách để buộc thế giới phải ngồi vào bàn đàm phán. Đó là cái lợi lớn nhất nếu Iran chọn đóng eo biển.

Holder: Ý anh là kiểu như: “Mỹ và các nước nghĩ mình không còn phụ thuộc vào dầu của Iran, nhưng thực ra vẫn còn cần”.

Blas: Chính xác. Ngay cả khi Mỹ không bị ảnh hưởng trực tiếp, họ vẫn cần kinh tế toàn cầu ổn định để duy trì tăng trưởng. Nếu giá dầu tăng vọt, các đồng minh của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc, hay các nước châu Âu sẽ chịu ảnh hưởng nặng – điều đó không tốt chút nào với Mỹ.

Nhưng cái giá mà Iran phải trả cũng rất lớn: Nếu đóng eo biển Hormuz, họ cũng không thể xuất khẩu dầu – trong khi dầu lại là nguồn sống của nền kinh tế Iran. Làm vậy chẳng khác nào tự bắn vào chân mình.

Chưa kể, việc này còn gây hại cho các đồng minh quan trọng của Iran, đặc biệt là Trung Quốc. Bắc Kinh chắc chắn sẽ không hài lòng nếu nguồn cung dầu bị gián đoạn. Tôi không nghĩ Iran dám đánh đổi mối quan hệ ngoại giao với Trung Quốc vào lúc này.

Cá nhân tôi cho rằng Iran sẽ không đóng eo biển Hormuz. Nhìn vào mọi yếu tố, họ không có nhiều lợi ích nếu làm vậy. Chuyện đó có thể xảy ra không? Không ai dám nói chắc, nhưng khả năng là rất thấp.

Holder: Như vậy, có thể chuyện đóng eo Hormuz chưa hẳn là điều đáng lo nhất. Theo anh, còn những rủi ro nghiêm trọng nào khác, mà xung đột ở Trung Đông có thể gây ra với thị trường dầu, hay ngành năng lượng nói chung?

Blas: Theo tôi, có một số nguy cơ khác ít được nhắc đến, nhưng thực ra còn đáng lo hơn. Ví dụ như các mỏ dầu của Ả Rập Xê Út – những nơi này nằm trong tầm bắn của tên lửa từ Iran. Hồi năm 2019, lực lượng Houthi ở Yemen – được Iran hậu thuẫn – đã từng tấn công các cơ sở dầu mỏ của Ả Rập, làm gián đoạn nguồn cung, dù chỉ trong thời gian ngắn. Tôi không nghĩ khả năng đó cao, nhưng nếu xảy ra, hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn rất nhiều so với việc phong tỏa eo Hormuz. Theo tôi, đây mới là kịch bản xấu nhất – mà hiện nay ít người để ý tới.

Holder: Javier, chúng ta vừa bàn đến nhiều kịch bản giả định. Nhưng hiện tại, mọi người vẫn đang cố hiểu rõ những gì vừa xảy ra cuối tuần qua. Theo anh, những diễn biến này – và khả năng Mỹ sẽ can dự sâu hơn – sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sản lượng dầu của Mỹ trong thời gian tới?

Blas: Điều chúng ta biết là: Sản lượng dầu ở Mỹ vốn đang có xu hướng giảm, do giá đã tụt khá mạnh. Cách đây vài tuần, dầu WTI của Mỹ chỉ còn khoảng 60 USD/thùng – mức giá này không đủ để duy trì sản lượng cao. Nhưng từ khi khủng hoảng ở Trung Đông nổ ra, giá đã phục hồi lên khoảng 75 USD/thùng – và nhờ vậy, các công ty khai thác dầu đá phiến có thể “khóa giá” cho các hợp đồng tương lai, đảm bảo lợi nhuận. Điều này có thể giúp sản lượng dầu của Mỹ trong nửa cuối năm 2025 và sang năm 2026 cao hơn so với dự báo ban đầu.

Holder: Nhưng dầu đá phiến đâu phải vô tận. Trong khi ông Trump lại không quan tâm nhiều đến năng lượng tái tạo. Nếu sản lượng không duy trì được như kỳ vọng, thì về lâu dài Mỹ sẽ làm gì?

Blas: Dầu đá phiến đúng là một tài nguyên quý, và nước Mỹ rất may mắn vì có điều kiện địa chất phù hợp để khai thác. Nhưng nó không phải thứ có thể khai thác mãi. Không thể cứ tăng sản lượng hoài năm này qua năm khác mà không gặp giới hạn. Rồi sẽ đến lúc sản lượng đạt đỉnh. Nếu lúc đó nhu cầu vẫn còn cao như hiện nay, Mỹ có thể phải quay lại nhập khẩu dầu – có thể không nhiều như 20 năm trước, nhưng xu hướng đó là hoàn toàn có thể xảy ra. Khi đó, nước Mỹ có thể quay lại thời kỳ từng rất phụ thuộc vào nguồn cung từ nước ngoài.