Công trình nghiên cứu đặc biệt về các chức quan trong lịch sử Việt Nam

08:10 | 04/07/2019

13,089 lượt xem

Tháng 7/2019, “Từ điển chức quan Việt Nam” - một trong những công trình nghiên cứu tiêu biểu của PSG.TS Đỗ Văn Ninh, nguyên Viện phó Viện Sử học vừa ra mắt độc giả.

Dù tác giả đã tự nhận xét rằng công trình này chưa được đầy đủ, song “Từ điển chức quan Việt Nam” vẫn xứng đáng nhận được sự chú ý, bởi đây là tâm huyết sau 3 năm dày công khảo cứu biên soạn của PGS.TS Đỗ Văn Ninh về các chức quan trong lịch sử Việt Nam, đặc biệt là chức quan trong lịch sử cổ - trung đại.

cong trinh nghien cuu dac biet ve cac chuc quan trong lich su viet nam

Công trình nghiên cứu đặc biệt về các chức quan trong lịch sử Việt Nam

Với gần 2000 mục từ sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái, “Từ điển chức quan Việt Nam” của tác giả Đỗ Văn Ninh là công trình giới thiệu, giải thích tương đối đầy đủ các chức danh quan lại Việt Nam, từ thời cổ đại của các nhà nước Văn Lang, Âu Lạc, cho đến các vương triều phong kiến kéo dài tới hết thế kỷ XIX. Không chỉ định nghĩa nội hàm, cuốn sách còn làm rõ địa vị, quyền hạn của các chức quan thông qua đối chiếu giữa các triều đại khác nhau. Điều này đã khắc phục nhược điểm của các cuốn “thông khảo”, “thông điển” vốn chỉ ghi ghép quan chế riêng lẻ từng đời, trong khi không ít chức quan được duy trì qua nhiều đời, và tính chất, vị trí của chúng cũng không ngừng thay đổi.

Việc giải nghĩa dựa trên cả hai trục đồng đại và lịch đại, cũng như sự tham khảo, đối chiếu với lịch sử quan chế Trung Quốc, đã cung cấp một vốn tri thức nền giúp người đọc hình dung được đặc điểm và sự vận động của các chức quan, tránh sự bối rối hoặc lầm lẫn khi đọc sử. Nhờ đó, cuốn sách có thể trở thành một công cụ thiết yếu trong quá trình đọc và nghiên cứu lịch sử cổ - trung đại Việt Nam.

Lịch sử lâu đời mấy nghìn năm của nước Việt Nam đã tạo nên những hệ thống quan lại liên tục được cải tổ theo sự vận động của các thời kỳ, các triều đại. Một hiểu biết vừa tổng thể, vừa chi tiết về bộ máy cai trị của xã hội như những kiến thức có trong “Từ điển chức quan Việt Nam” là điều kiện cần thiết để chúng ta hôm nay có thể đọc sử và hiểu sử. Với cương vị một chuyên gia hàng đầu về khảo cổ học, một trong những nhà khảo cổ học đầu tiên được đào tạo bài bản, chính quy của Việt Nam, PSG.TS Đỗ Văn Ninh đã để lại cho hậu thế một cuốn sách chuyên khảo, một công trình nghiên cứu về nguồn gốc, chức quyền, địa vị, tính chất, hệ thống, đổi thay của các chức quan trong lịch sử.

Tác giả Đỗ Văn Ninh (1931-2011), sinh tại thành phố Bắc Ninh, quê xã Chính Nghĩa, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên. Tốt nghiệp ngành Khảo cổ học tại Đại học Bắc Kinh (Trung Quốc) năm 1966. Từ 1966 đến 1985, công tác tại Viện Khảo cổ học, làm Phó tổng biên tập kiêm Thư ký tòa soạn Tạp chí Khảo cổ học. Từ 1985 đến 1999, công tác tại Viện Sử học, làm Viện phó Viện Sử học.

Các công trình của Đỗ Văn Ninh phải kể đến:

- Thành cổ Việt Nam (1983)

- Tiền cổ Việt Nam (1992)

- Văn bia Quốc Tử Giám Hà Nội (2000)

- Từ điển chức quan Việt Nam (2002)

“Những từ mục trong từ điển này đã giúp hiểu biết về nguồn gốc ra đời, nội dung hàm chứa trong mỗi chức danh, không những chỉ giúp ta hiểu rõ hơn về vị trí, chức quyền của những nhân vật lịch sử, mà còn giúp ta nghiên cứu về quan chế các thời, và từ đó nghiên cứu về chính trị học, pháp luật học và nhiều môn khoa học liên quan khác”.

(Nhận xét của PGS.TS Trần Đức Cường - Nguyên Viện trưởng Viện Sử học)

Đặng Thanh