Nam Phi chật vật tìm vốn phát triển điện

Các quan chức cho biết, nền kinh tế phát triển nhất châu Phi đang phải đối mặt với tình trạng cắt điện hàng ngày, vì các nhà máy đốt than cũ kỹ của công ty điện lực nhà nước Eskom thường xuyên gặp sự cố. Nam Phi cần thêm 4 - 6 GW công suất phát điện nhằm chấm dứt tình trạng mất điện luân phiên.

Trong vòng thầu khẩn cấp được tổ chức nhanh chóng vào năm 2020, có 11 dự án điện đã được chọn nhằm bổ sung thêm gần 2 GW công suất mới vào giữa năm 2023. Thế nhưng, 8 dự án trong số đó, chiếm hơn 90% công suất dự kiến, vẫn chưa tìm được vốn đầu tư.

Sau đại dịch COVID-19, các dự án năng lượng mặt trời, gió, lưu trữ pin và khí đốt tự nhiên phải đối mặt với tình trạng lãi suất liên tục tăng. Nhiều loại chi phí cũng leo thang, từ tấm pin năng lượng mặt trời, tuabin gió, cho đến tiền thuê nhân công.

Vì tình trạng này, Nam Phi gặp khó trong việc đảm bảo khoản đầu tư cần thiết từ các ngân hàng.

Bà Sherrill Byrne - một nhân viên ngân hàng tại Standard Bank, cho biết: “Khi các dự án được đưa ra đấu thầu, tôi nghĩ đó là những dự án khả thi. Nhưng thị trường đã đi theo hướng bất lợi cho dự án, và giờ chúng đang gặp khó khăn”.

Chỉ có 3 dự án nhỏ nhất, do công ty năng lượng tái tạo Scatec (Na Uy) nhận thầu, đã đạt được tiến bộ đáng kể. Trong số đó là một nhà máy có công suất 50 MW, được đưa vào hoạt động từ tháng trước. Theo ông Zaid Moola - Trưởng bộ phận Liên kết và Đầu tư tại Standard Bank, hai dự án còn lại có thể sẽ bắt đầu trước cuối năm 2023.

Standard Bank là nhà tài trợ chính cho các dự án của Scatec.

Trong khi đó, những nhà thầu khác vẫn chưa đảm bảo được nguồn vốn, như Mulilo của Nam Phi, EDF và Engie của Pháp, công ty xây dựng cơ sở LNG nổi Karpowership của Thổ Nhĩ Kỳ và Acwa Power của Ả Rập Xê-út. Những doanh nghiệp này đã xin dời thời hạn huy động vốn từ giữa năm 2022 sang cuối năm 2023.

Theo các nguồn tin, những dự án trên đang tiến đến thời hạn huy động vốn tối đa, làm dấy lên nghi ngờ về khả năng khởi công xây dựng.

Vào hôm 31/10, Quyền Giám đốc điều hành Calib Cassim của Eskom cho biết, tình trạng trì trệ của các dự án “cấp cứu” điện sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của công ty trong năm nay.

Đáng chú ý, những dự án điện khác trong nước cũng có vẻ không đạt được mức đầu tư. Theo nguồn tin của Reuters vào tháng 7, trong số 2,6 GW công suất điện gió và mặt trời trúng thầu vào năm 2021, Chính phủ Nam Phi dự kiến chỉ đưa được một nửa công suất trên đi vào hoạt động.

Theo một quan chức cấp cao của văn phòng Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa (yêu cầu giấu tên vì không được phép phát biểu công khai về vấn đề này), có khả năng cao các dự án thành lập vào năm 2020 sẽ không còn được gia hạn huy động vốn sau thời hạn cuối năm 2023.

Ngoài ra, các công ty có thể bị buộc phải từ bỏ những dự án đã được phân bổ. Theo vị quan chức, quyết định gia hạn thời hạn nằm trong tay Bộ Tài nguyên Khoáng sản và Năng lượng của Nam Phi (DMRE). Theo Reuters, DMRE sẽ cân nhắc quyết định theo từng trường hợp cụ thể.

Acwa Power - công ty đang xây dựng một nhà máy công suất 150 MW, cũng như Mulilo - công ty dự định xây dựng hai dự án, đều không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Tuy nhiên, một người trong ban điều hành của Mulilo (yêu cầu giấu tên vì không được phép nói chuyện với báo chí) cho biết, công ty đã hủy bỏ một dự án do không nhận được phê duyệt cho kế hoạch sử dụng đất, dự án còn lại của họ vẫn đang kêu gọi vốn.

Theo ông Mohamed Hoosen - Giám đốc điều hành bộ phận năng lượng tái tạo của Engie ở châu Á, Trung Đông và châu Phi, công ty dự kiến sẽ quyết toán cho dự án Oya Energy 128 MW vào đầu tháng 12/2023, và khởi công dự án vào tháng 10/2025.

Ông Tristan De Drouas - Giám đốc điều hành của EDF Renewables, cho biết tập đoàn của ông đã ký thỏa thuận mua bán điện với Eskom vào tháng 8 và đang thu xếp vốn cho nhà máy Umoyilanga 75 MW của mình.

Karpowership có kế hoạch khởi công 3 nhà máy điện với tổng công suất 1,22 GW, nhưng không công khai thông tin về nguồn cấp vốn. Bộ Môi trường Nam Phi đã cấp cho công ty quyền sử dụng một phần diện tích cảng cho một trong những dự án của họ.

Ngọc Duyên

AFP