Giảm điện than - "Chìa khóa" mở đường cho khử carbon và tăng trưởng bền vững

Loại bỏ điện than có thể giảm tới 600 triệu tấn CO2 tương đương mỗi năm.

“Chúng ta cần cắt giảm và loại bỏ khí thải thông qua sớm loại bỏ các nhà máy nhiệt điện than, tăng sản lượng năng lượng tái tạo, tiết kiệm nhiên liệu và khôi phục hệ sinh thái tự nhiên,” ông Frederick Teo - CEO GenZero nhận định tại VSBF 2025. Theo ông, loại bỏ điện than không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để bảo vệ tương lai của kinh tế, an ninh và môi trường toàn cầu.

Điện than - Rào cản lớn nhất trong lộ trình Net Zero

Với tốc độ ấm lên hiện tại, thế giới đang đứng trước nguy cơ thiệt hại khí hậu lên tới 38.000 tỷ USD mỗi năm vào năm 2050. Chỉ riêng trong năm 2024, tổng thiệt hại kinh tế toàn cầu do thiên tai đã lên đến 320 tỷ USD, cao hơn 77% so với trung bình 30 năm qua. Thực tế ấy cho thấy, tác động của biến đổi khí hậu không chỉ còn là viễn cảnh xa vời mà đang “gõ cửa” từng quốc gia, từng doanh nghiệp và từng cá nhân.

Thỏa thuận Paris đặt mục tiêu giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 1,5°C, nhưng để đạt được điều đó, thế giới cần đầu tư khoảng 6.000 tỷ USD mỗi năm từ nay đến 2050 vào quá trình khử carbon. Trong bức tranh đó, ngành năng lượng chiếm đến 68% lượng khí thải đang trở thành tâm điểm của mọi chính sách chuyển đổi.

Ông Frederick Teo nhấn mạnh, mô hình ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) thế hệ mới không chỉ xoay quanh yếu tố “xanh” mà còn là trụ cột để đảm bảo sự phát triển bền vững về kinh tế và an ninh năng lượng. Cụ thể: Kinh tế, tăng tốc phát triển năng lượng sạch với chi phí cạnh tranh, mở ra các ngành nghề mới, tạo việc làm và tăng tiềm năng xuất khẩu; An ninh, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu, nâng cao năng lực tự chủ và khả năng chống chịu hệ thống; Tăng trưởng, hướng đến mô hình kinh tế xanh có sức bật dài hạn và tính lan tỏa trong cộng đồng.

Ông Frederick Teo - CEO GenZero

Chi phí điện quy dẫn (LCOE) của năng lượng tái tạo hiện rẻ hơn từ 15% đến 70% so với điện than, theo các báo cáo của IRENA và BNEF. Điều này giúp năng lượng tái tạo không chỉ “xanh hơn” mà còn “rẻ hơn”, đây là yếu tố sống còn trong bài toán chuyển đổi của các nước đang phát triển.

Điện than là một trong những nguồn phát thải CO₂ lớn nhất toàn cầu. Việc đóng cửa một nhà máy điện than duy nhất có thể giúp giảm tới 600 triệu tấn CO₂ mỗi năm - tương đương với toàn bộ lượng phát thải của nhiều quốc gia nhỏ cộng lại. Tuy nhiên, theo ông Frederick Teo, tại Đông Nam Á, quá trình loại bỏ điện than đang gặp nhiều rào cản cơ cấu, bao gồm: Nhu cầu tăng trưởng kinh tế nhanh, phụ thuộc vào năng lượng giá rẻ; Thiếu nguồn tài chính và cơ chế hỗ trợ chuyển đổi; Hạn chế về mặt công nghệ và kết nối lưới điện khu vực; Động lực yếu cho khu vực tư nhân tham gia vào quá trình khử carbon. Đây cũng là lý do vì sao các sáng kiến tài chính carbon như tín chỉ chuyển dịch đang trở thành một công cụ mang tính đột phá.

Thí điểm tín chỉ chuyển dịch tại Philippines

GenZero cùng ACEN, Keppel và Diamond Generating Asia đã hợp tác triển khai dự án thí điểm tín chỉ chuyển dịch. Dự án này nhằm rút ngắn thời gian hoạt động của nhà máy nhiệt điện than 246 MW South Luzon Thermal Energy Corporation (SLTEC) từ năm 2040 xuống 2030.

Thông qua việc phát hành tín chỉ carbon, phần doanh thu thu được được tái đầu tư vào cơ chế tài chính, giúp tăng tính khả thi cho việc dừng vận hành sớm nhà máy. Singapore - nơi GenZero đặt trụ sở - cũng đã thiết lập khung giá carbon rõ ràng, dự kiến thuế carbon sẽ tăng lên 50-80 SGD/tấn CO₂e (38-61 USD) vào năm 2030, và cho phép bù đắp 5% lượng phát thải bằng tín chỉ đạt chuẩn quốc tế theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris.

Mô hình này không chỉ hỗ trợ quá trình đóng cửa nhà máy điện than, mà còn giúp mở rộng hệ sinh thái kinh tế xanh địa phương, tạo công ăn việc làm mới và cải thiện chất lượng sống cho cộng đồng bị ảnh hưởng bởi quá trình chuyển đổi.

Theo ông CEO GenZero, một trong những điểm mấu chốt để vượt qua các rào cản tại Đông Nam Á là thiết kế cơ chế tín chỉ carbon hiệu quả. Khi doanh nghiệp có thể tạo doanh thu từ việc giảm phát thải, những dự án như đóng cửa điện than, phát triển năng lượng tái tạo hay phục hồi rừng sẽ có tính khả thi cao hơn về mặt tài chính.

“Chúng tôi không chỉ đầu tư vào công nghệ mà còn đầu tư vào các giải pháp dựa vào thiên nhiên, nhiên liệu hàng không bền vững, và hệ thống thu giữ carbon trực tiếp từ không khí”, ông Frederick Teo chia sẻ, cho thấy chiến lược khử carbon cần sự kết hợp linh hoạt giữa nhiều công cụ từ đổi mới công nghệ đến cơ chế tài chính tiên tiến.

Bức tranh chuyển đổi năng lượng tại Đông Nam Á đang ngày càng rõ nét, nhưng khoảng cách giữa cam kết và hành động vẫn còn lớn. Trong bối cảnh tài chính công hạn chế, các sáng kiến như tín chỉ chuyển dịch điện than chính là “cầu nối” để hiện thực hóa mục tiêu Net Zero. Giảm điện than không chỉ là bài toán khí hậu, mà còn là chìa khóa mở đường cho một nền kinh tế xanh, độc lập và bền vững hơn cho cả khu vực.