Israel tấn công Iran: Ảnh hưởng tới chương trình hạt nhân ra sao?

Hình ảnh vệ tinh do Maxar Technologies công bố cho thấy cơ sở hạt nhân Natanz của Iran sau các cuộc không kích của Israel, ngày 14 tháng 6 năm 2025. Ảnh: Maxar Technologies/AFP

Thiệt hại cụ thể như thế nào?

Cơ sở làm giàu uranium tại Natanz – được xem là một trong những địa điểm hạt nhân quan trọng của Iran – đã bị hư hại ở phần phía trên mặt đất và mất điện, theo thông tin từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), dựa trên báo cáo của Iran.

Tuy nhiên, IAEA cho biết thêm: khu vực nằm dưới lòng đất – nơi đặt nhà máy chính – dường như không bị ảnh hưởng trực tiếp. Dù không bị tấn công trực tiếp, việc mất điện có thể gây gián đoạn hoạt động của hàng nghìn máy ly tâm tại đây.

Hình ảnh vệ tinh và phân tích của Viện Khoa học và An ninh Quốc tế (ISIS, Mỹ) đánh giá mức độ thiệt hại tại Natanz là “đáng kể”. Một cơ sở khác tại Fordo, phía nam Tehran, cũng bị nhắm tới. Tuy nhiên, IAEA cho biết chưa ghi nhận thiệt hại rõ ràng tại địa điểm này.

Tại tổ hợp hạt nhân ở Isfahan (miền trung Iran), 4 tòa nhà bị trúng đạn, bao gồm phòng thí nghiệm hóa học trung tâm, nhà máy chuyển đổi uranium, nhà máy khai thác nhiên liệu cho lò phản ứng tại Tehran và một công trình đang xây dựng. Có thông tin cho rằng kho uranium đã làm giàu ở cấp độ cao có thể đang được lưu trữ tại đây.

Chương trình hạt nhân của Iran bị ảnh hưởng ra sao?

Theo ông Ali Vaez – chuyên gia của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế (Mỹ), hành động quân sự có thể làm gián đoạn tạm thời chương trình hạt nhân, nhưng việc chấm dứt hoàn toàn là điều rất khó. Ông cho rằng Israel hiện chưa có loại bom đủ mạnh để xuyên phá các cơ sở được xây dựng sâu dưới lòng đất như Natanz, hay Fordo.

Cùng quan điểm, bà Kelsey Davenport – chuyên gia từ Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí Mỹ – nhận định, để đạt được mục tiêu, Israel có thể cần đến sự hỗ trợ quân sự từ Mỹ. Bà cũng lưu ý rằng, dù cơ sở vật chất có thể bị ảnh hưởng, nhưng kiến thức và năng lực công nghệ hạt nhân mà Iran đã tích lũy vẫn không thể bị loại bỏ hoàn toàn. Trước đó, 9 nhà khoa học hạt nhân Iran đã thiệt mạng trong các vụ tấn công nhưng chương trình vẫn tiếp tục.

Một câu hỏi lớn đang được đặt ra là: Lượng uranium đã làm giàu của Iran hiện được cất giữ ở đâu? Đến nay, chưa có thông tin xác nhận chính thức. Ông Vaez cảnh báo: “Nếu Iran đã kịp di chuyển và cất giấu một phần lượng uranium tại các địa điểm bí mật, thì hiệu quả của cuộc tấn công có thể bị hạn chế”.

Người dân có bị ảnh hưởng không?

Theo IAEA, cho đến nay, chưa ghi nhận hiện tượng tăng phóng xạ bất thường xung quanh các cơ sở hạt nhân bị tấn công. Chuyên gia Kelsey Davenport cho rằng, nguy cơ xảy ra rò rỉ phóng xạ nghiêm trọng từ các cuộc tấn công vào cơ sở làm giàu uranium là rất thấp.

Tuy nhiên, bà cũng lưu ý rằng nếu nhà máy điện hạt nhân Bushehr ở miền Nam Iran – hiện chưa bị tấn công – trở thành mục tiêu, thì hậu quả đối với sức khỏe cộng đồng và môi trường có thể sẽ nghiêm trọng hơn nhiều.

Tổng Giám đốc IAEA, ông Rafael Grossi, nhấn mạnh rằng: “Các cơ sở hạt nhân không nên trở thành mục tiêu của bất kỳ cuộc tấn công nào, bất kể hoàn cảnh hay lý do, vì điều đó có thể gây rủi ro cho an toàn của người dân và môi trường”.

Iran có thực sự tiến gần tới việc sở hữu vũ khí hạt nhân?

Sau khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2018 (JCPOA, ký năm 2015), Iran bắt đầu giảm dần mức độ tuân thủ các cam kết, bao gồm việc nâng mức làm giàu uranium lên trên giới hạn 3,67% như quy định trong thỏa thuận.

Tính đến giữa tháng 5, Iran đã tích lũy khoảng 408,6 kg uranium làm giàu ở mức 60%. Nếu tiếp tục làm giàu lên mức 90% – ngưỡng kỹ thuật để sử dụng trong vũ khí hạt nhân – thì lượng nguyên liệu này được cho là đủ để chế tạo hơn 9 đầu đạn hạt nhân.

IAEA cho biết Iran hiện là quốc gia duy nhất không sở hữu vũ khí hạt nhân, nhưng lại làm giàu uranium ở mức cao như vậy. Cơ quan này bày tỏ quan ngại về việc thiếu quyền tiếp cận và giám sát đầy đủ đối với chương trình hạt nhân của Iran.

Dù vậy, trong báo cáo mới nhất, IAEA khẳng định rằng hiện không có bằng chứng đáng tin cậy nào cho thấy Iran đang triển khai một chương trình phát triển vũ khí hạt nhân. Về phía mình, Iran nhiều lần tuyên bố họ không có ý định chế tạo bom hạt nhân.

Tuy nhiên, theo bà Kelsey Davenport, tình hình có thể thay đổi: “Cho đến hiện tại, cái giá về mặt chính trị và ngoại giao nếu Iran quyết định vũ trang hóa chương trình hạt nhân vẫn lớn hơn lợi ích. Nhưng cán cân này có thể dịch chuyển trong tương lai”. Bà cũng cho rằng các cuộc tấn công quân sự có thể làm chậm tiến trình kỹ thuật của Iran, nhưng mặt khác lại làm tăng áp lực khiến nước này cân nhắc lựa chọn phát triển vũ khí hạt nhân.

Một mối quan ngại khác được nêu ra là nguy cơ uranium đã làm giàu bị thất lạc, hoặc được sử dụng cho mục đích khác. Điều này đặc biệt đáng lưu ý trong bối cảnh các cuộc không kích hiện tại đang gây cản trở cho hoạt động thanh tra của IAEA tại hiện trường.

Ông Trump: Mỹ “có thể sẽ can dự” nếu xung đột Iran-Israel lan rộng

Dầu khí của Iran quan trọng như thế nào với thế giới?

Cơ sở lọc dầu chiến lược của Israel trúng tên lửa