Cú sốc địa chính trị thế giới: Giá dầu sẽ đi về đâu?

Hình minh hoạ

Địa chính trị nóng lên, giá dầu tăng mạnh

Giá dầu thế giới vừa trải qua một đợt tăng mạnh, sau khi Mỹ không kích các cơ sở hạt nhân của Iran vào Chủ nhật 22/6, trong bối cảnh căng thẳng giữa Israel và Iran vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Sự leo thang này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ xung đột kéo dài, và ảnh hưởng đến sự ổn định khu vực ở Trung Đông, đồng thời đặt lại vấn đề an ninh năng lượng toàn cầu.

Khác với các cuộc đối đầu thông qua bên thứ ba trước đây, lần này hai quốc gia có tiềm lực quân sự mạnh nhất khu vực đã trực tiếp đụng độ, giống như những gì từng xảy ra vào năm 2024. Việc Mỹ can thiệp khiến tình hình càng trở nên nghiêm trọng hơn.

Một trong những mối lo lớn hiện nay là eo biển Hormuz — tuyến hàng hải chiến lược nơi gần 20% lượng dầu tiêu thụ hàng ngày toàn cầu đi qua. Nếu Iran quyết định phong tỏa tuyến vận chuyển này, hệ quả sẽ ảnh hưởng đến cả thế giới.

Thị trường phản ứng ngay lập tức. Sau đợt không kích đầu tiên của Israel vào Iran giữa tháng 6, giá dầu đã tăng vọt hơn 13%, lên mức cao nhất kể từ đầu năm 2025. Đợt tăng này phản ánh rõ cả lo ngại về nguồn cung thực tế lẫn "phí rủi ro" mà thị trường thường tính thêm khi có bất ổn địa chính trị.

Giá dầu tăng chỉ trong ngắn hạn?

Dù đợt tấn công của Mỹ hôm Chủ nhật khiến giá dầu bật lên 5% trong thời gian ngắn, nhưng đến sáng thứ Hai 23/6, giá dầu gần như quay lại mức cuối tuần, chỉ tăng nhẹ chưa đến 1%.

Theo chuyên gia Andreas Steno Larsen từ Stenos Signals, có một số lý do khiến giá dầu không giữ được đà tăng mạnh.

Thứ nhất, Mỹ đã nói rõ ngay từ đầu rằng đây là hành động giới hạn, chỉ diễn ra một lần. Một số nguồn tin cho biết, Washington còn âm thầm báo trước cho Tehran, giúp Iran có thời gian phản ứng nhẹ nhàng để tránh bị mất mặt. Đây được xem là một “lối thoát ngoại giao” cho cả hai bên.

Thứ hai, dù Quốc hội Iran có thể đưa ra những phát ngôn cứng rắn, nhưng quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về Lãnh tụ Tối cao và giới lãnh đạo thân cận. Họ hiểu rất rõ rằng, nếu phong tỏa eo biển Hormuz, Iran sẽ tự gây thiệt hại cho chính mình.

Eo biển Hormuz tuy quan trọng với khoảng 20% lượng dầu toàn cầu, nhưng nếu bị chặn, những nước thiệt hại nặng nhất sẽ là các quốc gia châu Á — vốn là đối tác và đồng minh thương mại lớn của Iran — chứ không phải phương Tây.

Khoảng 75% dầu nhập khẩu của châu Á đi qua tuyến đường này, trong khi phương Tây chỉ phụ thuộc khoảng 10–15%. Trung Quốc một mình nhận hơn 1,6 triệu thùng/ngày qua Hormuz, chủ yếu từ Ả Rập Xê Út và Iraq. Hơn 80% lượng dầu Trung Quốc nhập khẩu đều đi qua đây. Nếu tuyến vận chuyển này bị gián đoạn, Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng lớn, buộc nước này phải lao vào cuộc đua đầy rủi ro và tốn kém để tìm nguồn thay thế — trong khi lợi nhuận từ các nhà máy lọc dầu Trung Quốc vốn đã rất thấp.

Thứ ba, không chỉ dầu mỏ mới đáng lo. Ngoài dầu mỏ, khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) cũng đang là mối quan tâm lớn, đặc biệt với Trung Quốc và Qatar – hai quốc gia hiện có quan hệ gắn bó chặt chẽ trong lĩnh vực này. Qatar đang cung cấp khoảng 21% tổng lượng LNG toàn cầu, và phần lớn số đó được vận chuyển qua eo biển Hormuz.

Chỉ trong vài tháng gần đây, Qatar đã ký tới 15 hợp đồng LNG dài hạn với Trung Quốc và UAE, với tổng khối lượng gần 30 triệu tấn mỗi năm. Đầu năm nay, Qatar cũng đã vượt qua Úc để trở thành nhà cung cấp LNG lớn nhất cho Trung Quốc.

Chỉ cần một sự cố nhỏ xảy ra tại eo biển Hormuz – chẳng hạn như một vụ va chạm tàu – cũng đủ khiến thị trường LNG toàn cầu chao đảo, kéo theo biến động lớn cả về giá giao ngay lẫn giá trong các hợp đồng dài hạn. Cả Qatar và Trung Quốc đều không thể chấp nhận rủi ro lớn như vậy.

Vì thế, câu hỏi đặt ra là: Iran có dám đánh đổi mối quan hệ với những đối tác ngoại giao và kinh tế quan trọng nhất của mình chỉ để “gửi một thông điệp”? Theo phân tích của Stenos Signals, khả năng này là rất thấp.

Trong nhiều năm qua, Iran luôn cố gắng duy trì quan hệ thương mại mang tính thực dụng với Trung Quốc và Qatar. Nếu phá vỡ những mối quan hệ này, Iran sẽ tự đẩy mình vào thế khó — không chỉ khiến giá LNG ở châu Á tăng vọt, thị trường dầu bất ổn và vận tải biển rối loạn, mà còn khiến chính Iran bị cô lập trên trường quốc tế.

Trong 5 năm qua, Quỹ ETF chuyên về khai thác và thăm dò dầu khí (XOP) đã tăng tới 170% — vượt xa mức tăng 42% của chỉ số FTSE 100 và 98% của S&P 500.

Phân tích kỹ thuật giá dầu WTI

Xét về mặt kỹ thuật, giá dầu WTI vẫn trong xu hướng tăng nếu tiếp tục giữ vững trên đường EMA 200 ngày, và không thủng mức đáy ngày 16/6, khoảng 68,62–67,88 USD/thùng.

Nếu vượt qua mức đỉnh tháng 6 là 77,57 USD/thùng, dầu WTI hoàn toàn có thể hướng đến mốc 80,73 USD — đỉnh được thiết lập hồi tháng 1.

Trong kịch bản Iran thực sự gây cản trở hoạt động vận chuyển dầu qua Hormuz, giá dầu có thể nhanh chóng quay về vùng đỉnh từng ghi nhận từ tháng 10/2022 đến tháng 9/2023, quanh mức 95 USD/thùng.

Bài học từ lịch sử: Đừng phản ứng quá đà

Dù căng thẳng hiện tại là nghiêm trọng, nhưng các sự kiện trong quá khứ cho thấy không phải lúc nào thị trường năng lượng cũng rơi vào khủng hoảng kéo dài.

Ví dụ, năm 2019, các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào cơ sở dầu mỏ của Ả Rập Xê Út khiến 5% nguồn cung toàn cầu tạm thời gián đoạn. Nhưng chỉ vài tuần sau khi các hoạt động được khôi phục, giá dầu đã ổn định trở lại. Trong xung đột ở Iraq, Mùa xuân Ả Rập, hay các cuộc tấn công của lực lượng Houthi ở Yemen, sản lượng dầu cũng vẫn duy trì dù khu vực có bất ổn.

Điều khiến căng thẳng Israel–Iran lần này đáng lo hơn chính là tính khó đoán, cùng nguy cơ xảy ra tấn công trực tiếp vào tuyến vận tải, hay cơ sở hạ tầng năng lượng. Vị trí đặc biệt của eo biển Hormuz, cộng thêm tiềm lực quân sự của cả hai bên, có thể khiến nguy cơ gián đoạn nguồn cung lần này thực sự cao hơn nhiều so với các cuộc khủng hoảng ở Trung Đông trước đó — vốn thường chỉ gây ra những đợt tăng giá ngắn hạn.

Vai trò của OPEC+ và biến động nguồn cung dầu toàn cầu

Giữa lúc căng thẳng địa chính trị leo thang, phản ứng của OPEC+ và các nhà khai thác dầu lớn sẽ đóng vai trò quyết định. Những nước như Ả Rập Xê Út – vốn có công suất dự phòng – có thể can thiệp nếu xuất khẩu dầu của Iran bị gián đoạn. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc vào việc họ có chọn đứng ngoài cuộc xung đột hay không.

Ngoài ra, các nước tiêu thụ dầu có thể dùng tới kho dự trữ chiến lược để giảm bớt cú sốc ngắn hạn. Nhưng về lâu dài, đây chỉ là giải pháp tạm thời, không thể thay thế được nguồn cung ổn định.

Ở Mỹ, ngành dầu đá phiến cũng có thể góp phần giữ ổn định thị trường nếu giá dầu duy trì ở mức cao. Dù vậy, những năm gần đây, các công ty khai thác đã thận trọng hơn trong việc đầu tư mở rộng, do họ siết chặt quản lý tài chính và thị trường cũng đã thay đổi nhiều.

Cách ứng phó trong thị trường dầu nhiều biến động

Với tình hình thị trường đầy bất ổn như hiện nay, nhà đầu tư và giới giao dịch cần theo sát cả các rủi ro địa chính trị lẫn các ngưỡng kỹ thuật quan trọng về giá. Hiểu rõ bối cảnh chiến lược rộng hơn, bài học từ quá khứ và những điểm yếu trong chuỗi cung ứng dầu là điều cực kỳ quan trọng để ra quyết định đúng lúc.

Thị trường có thể biến động theo cả hai hướng – tăng vọt hoặc giảm mạnh – nên những người tham gia cần xây dựng chiến lược quản lý rủi ro bài bản.

Ngoài ra, nhà đầu tư có thể chọn các hình thức giao dịch linh hoạt như spread betting (đặt cược chênh lệch giá), hoặc CFD (hợp đồng chênh lệch), cho phép kiếm lợi nhuận kể cả khi giá lên hoặc xuống. Tuy vậy, dù chọn cách nào, quản lý rủi ro vẫn là điều sống còn — nhất là trong thời điểm thông tin thay đổi từng giờ, dễ làm thị trường đảo chiều đột ngột.

Nước nào chịu thiệt hại đầu tiên khi giá dầu khí tăng mạnh vì căng thẳng Israel–Iran?

Giá dầu tăng cao, EU buộc phải tạm gác kế hoạch siết mức trần giá dầu Nga

Những yếu tố nào chi phối thị trường dầu khí thế giới tuần qua?