Hiện thực hóa mục tiêu Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và giải pháp cho các nguồn điện đến năm 2030

Sau gần 2 năm triển khai, Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 (Quy hoạch điện VIII) đã được điều chỉnh theo Quyết định 768/QĐ-TTg ngày 15/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ. Bản điều chỉnh cập nhật chủ trương mới của Đảng và Nhà nước đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 8%/năm vào 2025 và đạt mức "2 con số" trong giai đoạn 2026-2030, thay cho mục tiêu 7% trước đây.

Diễn đàn "Hiện thực hóa các mục tiêu của Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII và Giải pháp cho các nguồn điện đến năm 2030".

Ông Nguyễn Thái Sơn - Phó Chủ tịch VEA cho biết: Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII bổ sung phương án nhu cầu điện tăng cao; đưa điện hạt nhân trở lại; tăng mạnh năng lượng tái tạo, nguồn linh hoạt và lưu trữ; giữ nguyên lộ trình giảm điện than; phát triển điện khí LNG nhập khẩu; đồng thời tăng cường liên kết và mua bán điện với các nước. Những thay đổi này vừa đáp ứng yêu cầu tăng trưởng GDP, vừa hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050, song cũng đặt ra thách thức lớn về phát triển nguồn - lưới điện và tích hợp công suất tái tạo quy mô lớn.

Ông Nguyễn Thái Sơn - Phó Chủ tịch VEA: "Quy hoạch điện VIII bổ sung phương án, song cũng đặt ra thách thức lớn về phát triển nguồn - lưới điện và tích hợp công suất tái tạo quy mô lớn".

Theo ông Sơn, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mở ra cơ hội áp dụng công nghệ tiên tiến, nhưng cũng kèm theo nhiều khó khăn. Các vướng mắc nổi bật đó là: khung giá mua bán điện cho pin lưu trữ và nguồn linh hoạt chưa rõ ràng; cơ chế giá công suất chưa hoàn thiện; quy định chuyển nghĩa vụ bao tiêu khí sang hợp đồng PPA chưa thống nhất; khối lượng dự án năng lượng tái tạo rất lớn nhưng năng lực triển khai ở nhiều địa phương còn hạn chế, thời gian để đạt mục tiêu chỉ còn hơn 5 năm; nhu cầu vốn đầu tư khổng lồ, trong khi điều kiện thu xếp vốn vay, đặc biệt là từ nguồn quốc tế chưa đủ hấp dẫn; năng lực công nghệ, thiết bị trong nước vẫn thiếu và yếu, phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu.

Ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) khẳng định, Bộ luôn bám sát thực tế, nhanh chóng đánh giá, tham mưu Chính phủ hoàn thiện cơ chế, chính sách, trong đó có việc thúc đẩy triển khai hợp đồng PPA trên cơ sở hạ tầng hiện có, cũng như rà soát, điều chỉnh các quy định về điện mặt trời và năng lượng tái tạo, nhằm thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ.

Ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết Bộ sẽ điều chỉnh các quy định về điện mặt trời và năng lượng tái tạo nhằm thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ

Tại diễn đàn, nhiều ý kiến tập trung vào thực trạng số lượng và danh mục dự án năng lượng tái tạo đang triển khai tại các địa phương. Đại biểu kiến nghị Chính phủ và Bộ Công Thương sớm ban hành hướng dẫn thống nhất về quy trình, nội dung chấp thuận chủ trương đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư, tránh tình trạng mỗi nơi áp dụng một cách khác nhau. Đồng thời, cần sớm có quyết định về loại hình pin lưu trữ, cơ chế tham gia thị trường điện, quy định giá mua - bán và phát triển các nguồn điện linh hoạt để hỗ trợ năng lượng tái tạo. Các ý kiến cũng đề nghị điều chỉnh quy định nhằm thúc đẩy mô hình hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA), mở rộng đối tượng áp dụng cho bên thứ ba tham gia kinh doanh.

Về hạ tầng, đại biểu nhấn mạnh việc nâng cao năng lực kỹ thuật và logistics phục vụ phát triển điện khí hóa lỏng, điện gió ngoài khơi, đặc biệt thông qua hợp tác quốc tế; tăng khả năng điều độ, vận hành, truyền tải và hấp thụ nguồn điện tái tạo; cần tổ chức tập huấn tại địa phương về trình tự, thủ tục lựa chọn nhà đầu tư; ưu tiên giải quyết dứt điểm các dự án chuyển tiếp và áp dụng quy định có lợi cho doanh nghiệp khi văn bản pháp lý còn chồng chéo hoặc chưa rõ ràng.

Bà Nguyễn Thị Thanh Bình - Phó Chủ tịch VEA, Phó Chủ tịch Tập đoàn T&T cho biết, quá trình chuyển dịch năng lượng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt về tỷ lệ đốt kèm, công nghệ, thị trường và nguồn cung hydrogen - những bài toán khó không chỉ với nhà đầu tư mà cả cơ quan quản lý.

Bà Nguyễn Thị Thanh Bình - Phó Chủ tịch VEA, Phó Chủ tịch Tập đoàn T&T đề xuất cần sớm ban hành cơ chế, hướng dẫn cụ thể để các dự án điện khí LNG khi vận hành có lộ trình rõ ràng

Bà Bình đề xuất cần sớm ban hành cơ chế, hướng dẫn cụ thể để các dự án điện khí LNG khi vận hành có lộ trình rõ ràng: từ đảm bảo nguồn nhiên liệu, ký hợp đồng mua bán khí dài hạn, đến chuẩn bị phương án đốt kèm hydrogen, đáp ứng cam kết Net Zero của Chính phủ. Bà cũng nhấn mạnh vai trò của tín dụng xanh, cho rằng dù được nhiều quốc gia - trong đó có Việt Nam - quan tâm, khuyến khích, song việc triển khai các khoản vay ưu đãi cho các dự án năng lượng xanh, năng lượng tái tạo trên thực tế vẫn chưa thật sự rõ ràng và hiệu quả.

Đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), ông Nguyễn Anh Tuấn - Phó Trưởng Ban Kế hoạch, cho biết: Phát triển lưới điện truyền tải đang đối mặt áp lực lớn, với nhu cầu vốn giai đoạn 2025-2030 khoảng 3 tỷ USD/năm - vượt xa năng lực thực hiện của EVN và các đơn vị. Nếu chỉ tính phần do Nhà nước đầu tư (chiếm khoảng 70% tổng nhu cầu), EVN hiện chỉ đáp ứng được 60% khối lượng, tương đương 40% tổng nhu cầu.

Ông Nguyễn Anh Tuấn đại diện EVN đề xuất Chính phủ và các bộ, ngành sớm ban hành cơ chế đầu tư thực sự hấp dẫn để thu hút vốn tư nhân vào truyền tải điện, đảm bảo minh bạch giá phí, cơ chế thu hồi vốn và lợi nhuận hợp lý

Mặc dù Luật Điện lực (sửa đổi) và các quy định mới đã mở đường cho nhà đầu tư tư nhân tham gia lĩnh vực truyền tải điện, song cơ chế thu hút vốn, đảm bảo thu hồi và lợi nhuận vẫn chưa đủ hấp dẫn. Bên cạnh đó, trình tự thủ tục triển khai dự án phức tạp và kéo dài, nhất là khâu phê duyệt chủ trương, quy hoạch - kế hoạch sử dụng đất, chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, bồi thường - giải phóng mặt bằng. Việc bố trí quỹ đất cho các đường dây truyền tải liên miền mới trong Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII sẽ rất khó khăn, đặc biệt với các tuyến 500 kV Bắc - Trung và các tuyến HVDC đi qua Bắc Trung Bộ, Trung Trung Bộ.

EVN đề xuất Chính phủ và các bộ, ngành sớm ban hành cơ chế đầu tư thực sự hấp dẫn để thu hút vốn tư nhân vào truyền tải điện, đảm bảo minh bạch giá phí, cơ chế thu hồi vốn và lợi nhuận hợp lý; đồng thời ưu tiên hỗ trợ thu xếp vốn, bố trí quỹ đất cho các dự án đường dây xương sống liên kết miền như HVDC, đường dây 500 kV nâng công suất và các trạm biến áp nút quan trọng.

Từ góc nhìn hạ tầng LNG, ông Mai Xuân Ba - Trưởng ban Đầu tư Xây dựng Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS), cho biết: Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, đến năm 2030 sẽ có thêm 15 nhà máy điện khí LNG với tổng công suất 25.624 MW (chiếm 14% tổng công suất phát điện cả nước), tiêu thụ khoảng 17 triệu tấn LNG/năm. Giai đoạn 2031-2035 sẽ bổ sung thêm 6 nhà máy (10.700 MW), nâng nhu cầu LNG thêm khoảng 7 triệu tấn/năm. Tổng vốn đầu tư cho các dự án và hệ thống kho chứa lên tới hàng chục tỷ USD.

Ông Mai Xuân Ba - Trưởng ban Đầu tư Xây dựng Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS) cho biết hạ tầng LNG trong nước còn rất thiếu, mới chỉ có Kho cảng LNG Thị Vải của PV GAS hoàn thành, cung cấp khí LNG tái hóa cho khu vực Đông Nam Bộ

Hiện, hạ tầng LNG trong nước còn rất thiếu, mới chỉ có Kho cảng LNG Thị Vải của PV GAS hoàn thành, cung cấp khí LNG tái hóa cho khu vực Đông Nam Bộ. Các kho cảng khác theo quy hoạch đang gặp nhiều khó khăn, công tác quy hoạch chưa tính đến kết nối tối ưu để khai thác hiệu quả tài nguyên cảng biển.

PV GAS kiến nghị xây dựng mô hình kho LNG trung tâm quy mô lớn (LNG Hubs) tại 4 khu vực: Bắc, Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ - Sơn Mỹ, Đông Nam Bộ - Thị Vải, với doanh nghiệp nhà nước hoặc có vốn chi phối làm chủ đầu tư và thu xếp nguồn LNG cho các nhà máy điện. Đồng thời, cần cơ chế vận hành phù hợp: phần sản lượng Qc 65% được huy động chạy nền theo lịch nhập tàu LNG dài hạn; phần còn lại huy động theo nhu cầu thị trường. Ngoài ra, cần cơ chế ưu tiên huy động tối đa các nhà máy điện khí sử dụng khí nội địa, phần thiếu hụt bổ sung bằng LNG và áp dụng các cơ chế tại Nghị định 56, 100 cho các nhà máy này.

Kho cảng LNG Thị Vải của PV GAS

Tiếp nhận các ý kiến tại diễn đàn, Ban tổ chức cho biết sẽ phối hợp với các cơ quan có liên quan tổng hợp đầy đủ các tham luận, phản biện, kiến nghị tại Diễn đàn để kiến nghị và đề xuất các cơ quan có thẩm quyền xem xét, ban hành các giải pháp và cơ chế phù hợp, tháo gỡ những vướng mắc. Đồng thời, đưa ra thông điệp rõ ràng để các nhà đầu tư, nhà sản xuất cung cấp thiết bị, giải pháp công nghệ, các thành phần kinh tế, cũng như các tổ chức tín dụng Việt Nam và quốc tế nắm bắt tình hình, phối hợp đầu tư đúng hướng và hiệu quả, nhằm thực hiện các mục tiêu của Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững.